پیوند کلیه چیست؟

پیوند کلیه یا پیوند رنال عبارت است از کارگذاری کلیهٔ انسان از شخصی به شخص دیگر. یک پیوند موفق می‌تواند عمر فرد دریافت‌کننده را طولانی کند و کیفیت زندگی را بسیار بهبود ببخشد. بیمار از محدودیت‌های دیالیز و از تظاهرات برگشت‌پذیر اورمی خلاص می‌شود. نزدیک به ۹۰٪ از تمام بیماران در حالی پیوند کلیه را دریافت می‌کنند که کلیه‌های خودشان نیز سر جایشان قرار دارند.

علل شایع از کارافتادن کلیه ها عبارتند از:

۱- دیابت کنترل نشده

۲- فشار خون بالا

و لذا توصیه می شود افرادی که مبتلا به دیابت و فشارخون هستند جهت جلوگیری از ابتلا به نارسائی کلیه بیماری شان را جدی گرفته و به درمان منظم و به موقع آن بپردازند.

سومین علت نارسایی و از کارافتادن کلیه ها بیماری های التهابی سلول های تصفیه کننده خون یا گلومرونفریت است که علت آن ناشناخته می باشد.

بعضی از بیماری های ارثی از قبیل بیماری کیستیک ارثی کلیه، سنگ های کلیه بزرگ و انسدادی و مصرف داروهای مخدر از جمله هروئین نیز باعث نارسائی کلیه می شوند.

در مراحل شروع کم کاری کلیه ممکن است کاملاً بی علامت باشد و زمانی که عملکرد کلیه حدود ۹۰ درصد کاهش پیدا می کند علائم نارسائی خود را به صورت فشارخون بالا، دفع پروتئین، تکرر ادراری، بالارفتن اوره و کراتینین خون، تورم در پلک ها و دست و پا، ضعف عمومی و بی حالی، بی اشتهایی و بوی بدن دهان نشان می دهد.

در مراحل شروع کم کاری کلیه ممکن است کاملاً بی علامت باشد

معمولا دو نوع اهدا کننده کلیه وجود دارد:

۱) اهداکننده زنده

اهداکننده زنده که به درخواست خود کلیه اش را می دهد و معمولا به اقوام نزدیک خود می تواند کلیه اهدا کند، زیرا سازگاری ژنتیکی فرد با اعضای خانواده اش و یا اقوام نزدیک بسیار زیاد است.

۲) اهداکننده مرگ مغزی شده

یعنی کلیه کسی که فوت شده ولی کلیه آن ها هنوز سالم است و قابلیت کار کردن را دارد، به بیمار پیوند زده می شود.

معمولا چون تقاضای پیوند کلیه زیاد است، یک لیست از کسانی که به هر دلیل دچار مرگ مغزی شده اند ولی کلیه سالمی دارند، تهیه می شود و به افراد متقاضی کلیه داده می شود.

شرایط گیرنده پیوند:

در صورت وجود هر یک از شرایط زیر، بیمار نامزد مناسبی برای دریافت کلیه پیوندی نخواهد بود:

۱- سن بالای ۷۰ سال

۲- سرطان یا هر بیماری خارج کلیوی تهدید کننده زندگی، مانند بیماریهای شديد عروقي قلب و مغز

۳- عفونت فعال

۴- زخم گوارشی فعال

۵- ناتوانی بیمار در تحمل عمل جراحی و درمان دارویی پس از عمل

۶- ابتلا به بیماری که استفاده از داروهای سرکوبگر ایمنی باعث تشدید آن شود.

در صورت وجود ناهنجاری در مثانه و پیشابراه،لازم است قبل از پیوند کلیه ، ناهنجاری اصلاح شود.

کلیه خواهر و برادر فرد بیمار حدود ۹۵ درصد با کلیه او همخوانی داشته

میزان موفقیت پیوند کلیه چقدر است؟

موفقیت عمل پیوند کلیه به این بستگی دارد که به چه میزان بدن فرد گیرنده، کلیه پیوند زده شده را به عنوان مهاجم تلقی کند و نسبت به آن حالت دفاعی بگیرد.

کلیه خواهر و برادر فرد بیمار حدود ۹۵ درصد با کلیه او همخوانی داشته و موفقیت این نوع پیوند بسیار بالاست که به علت سازگاری ژنتیکی، خونی و بافت است.

کلیه پدر و مادر و یا فرزند فرد بیمار در حدود ۸۵ درصد با کلیه او همخوانی دارد.

میزان موفقیت پیوند کلیه، زمانی که از فرد فوت شده کلیه دریافت شود، حدود ۸۰ درصد می باشد.

درصدهای ذکر شده در بالا بر اساس اولین عمل پیوند کلیه است واگر عمل پیوند در بار اول پس زده شود، موفقیت آن برای بار دوم حدود ۱۰  تا ۱۵ درصد کمتر می شود.

اقدامات لازم پیش از عمل پیوند کلیه:

کلیه های فرد گیرنده پیوند در صورت امکان خارج نمی شود ولی در شرایط خاصی لازم است کلیه ها قبل از عمل پیوند کلیه خارج شوند که این شرایط عبارتند از:

فشار خون بالایی که کنترل آن دشوار است و ناشی از ترشح زیاد رنین از کلیه های مبتلا می باشد.

عفونت فعال و دوطرفه کلیه ها

سرطان اولیه و دو طرفه کلیه ها؛سرطان اولیه یعنی اینکه خاستگاه اولیه سرطان در کلیه ها بوده است و سرطان از نقاط دیگر بدن به کلیه ها سرایت نکرده است

بیماریهای سنگ عفونی کلیه ها

کلیه های پلی کیستیک (بیماری مادرزادی کلیه که در این حالت کلیه ها فاقد بافت طبیعی کلیه به میزان کافی هستند)

بیماری کلیوی ناشی از سل (به علت کنترل دشوار سل کلیوی بادارو درمانی برای خارج ساختن منبع آلودگی از بدن فرد)

لازم است بیمار به توضیحات پزشک درباره اقداماتی که برای کسب نتایج مورد انتظار پیوند کلیه انجام خواهد شد توجه کافی داشته باشد.

عمل پیوند کلیه معمولا بین ۲ تا ۳ ساعت انجام می شود

پیوند کلیه چگونه انجام می شود؟

پیوند کلیه جراحی حساسی است که در آن جراح برش مایلی در ناحیهٔ ربع تحتانی شکم بیمار ایجاد می کند. بعد از کنار زدن لایه های پوستی، عضلات و پریتوئن عروق ایلیاک که درون لگن قرار دارند در دید جراح قرار می گیرند. در بیماران مرد طناب اسپرماتیک نیز باید کنار زده شود. شریان ایلیاک داخلی، انتخاب اول در پیوند با گرافت محسوب می شوند.

در جریان پیوند توسط کلمپ های قوی مثل بولداگ شریان ایلیاک داخلی و ورید ایلیاک خارجی مسدود می گردند ؛ ابتدا باید شریان و سپس ورید به کلیه آناستوموز گردند که در این مرحله جریان خون کلیه به وضعیت طبیعی بر می گردد و در این مراحل باید فشار خون بیمار به دقت تحت کنترل قرار گیرد.

بخش نهایی و آخرین مرحله پیوند اتصال لگنچه و قسمت پروگزیمال حالب به مثانه است که یورترونئوسیستوستومی نام دارد. در این بخش برش کوچکی در دیواره قدامی- طرفی مثانه ایجاد و انتهای فوقانی حالب را به درون مثانه وارد کرده و درون مثانه با بخیه ثابت می شود. اصولا نیازی به گذاشتن درن در موضع جراحی نیست و در آخر یک سوند فولی برای کاهش فشار مثانه بیمار گذاشته می شود.

عمل پیوند کلیه معمولا بین ۲ تا ۳ ساعت انجام می شود،عمل پیوند کلیه یک پروسه یک روزه نیست و قبل و بعد از عمل کارهایی باید انجام شود. بعد از عمل بیمار به شدت تحت نظر است و تا آخر عمر بیمار باید تحت نظر نفرولوژیست باشد.

۹۵ درصد كلیه‌های پیوندی در یك سال خوب كار می‌كند

علايم پس زدن پيوند كليه :

– كاهش ادرار و يا قطع جريان ادرار ۲۴ ساعته

– افزايش تورم مچ پا

– درد در منطقه پيوند

– تب

– احساس ناخوشي

– افزايش فشار خون و افزايش وزن بيش از ۲ كيلو در هفته

– افزايش سطح كراتينين خون

– سفتي و قرمزي در منطقه پيوند

با ديدن هر كدام از علايم فوق سريعاً به پزشك خود مراجعه كنيد .

کلیه پیوندی چند سال کار می کند؟

۹۵ درصد كلیه‌های پیوندی در یك سال خوب كار می‌كند. در مدت ۱۰ سال این درصد عملكرد به ۸۵درصد می‌رسد كه به علت پدیده پس زدن یا در اصطلاح Rejection است كه در بیشتر پیوندها عاملی تهدیدكننده محسوب می‌شود. تعداد كمی هم حدود ۲تا ۳درصد بیماران به ویژه بیماران دیابتی به دلیل وجود چربی در دیواره عروق دچار لخته می‌شود كه البته این نوع عدم موفقیت پیوند كلیه‌ها بیشتر ضعف تكنیكی است.

آنتی‌بیوتیك‌ها، داروهای ضد درد، داروهای كورتونی و داروهای مختلف جهت جلوگیری از پس زدن كلیه پیوندی از همان آغاز كار كلیه جدید به گیرنده داده می‌شود. این داروها توسط متخصصان نفرولوژی مدیریت می‌شود. در خصوص موارد پیوند مجدد روی یك بیمار به دلیل رد پیوند اول، تاكنون موارد زیادی پیوند دوم با موفقیت انجام شده اما در برخی موارد حتی پای پیوند سوم كلیه نیز به میان آمده است.

اگر دریافت کننده کلیه خانم باشد حداقل یک سال بعد از پیوند کلیه نباید باردار شود

مراقبت پس از پیوند کلیه چگونه است؟

پس از جراحی، به فرد گیرنده کلیه (بیمار) داروهای سرکوب کننده دستگاه ایمنی داده می شود تا پیوند پس زده نشود و چون دستگاه ایمنی فرد می شود و آمادگی ابتلا به انواع عفونت ها و بیماری ها را دارد، باید به طور مرتب توسط پزشک ویزیت شود.

همچنین همه نکات بهداشتی را رعایت کند تا به بیماری مبتلا نشود، زیرا ابتلا به بیماری ممکن است روی روند پیوند کلیه تاثیر بسزایی بگذارد.

بسیاری از بیماران پس از پیوند کلیه، اشتهای بهتری پیدا می کنند و به طور ناخواسته دچار افزایش وزن می شوند؛ بنابراین از غذاهای کم کالری استفاده کنید. مایعات بسیار بنوشید و کمتر نمک مصرف کنید. از خوردن غذاهای آماده مثل سوسیس، کالباس، پیتزا و غذاهای رستورانی پرهیز کنید.

حداقل ۶ تا ۸ هفته بعد از عمل جراحی پیوند کلیه بیمار جسم سنگینی را بلند نکند و یا فعالیت بدنی شدید نداشته باشد.

مدت ۲ تا ۳ ماه بعد از عمل جراحی بیمار نباید جسم سنگین تر از ۹ کیلو گرم را بلند کند و حداقل ۴ تا ۶ ماه بعد از جراحی نباید جسم سنگین تر از ۱۸ کیلو را بردارد و بلند کند.

بستن کمربندهای تنگ ممنوع.

شستن مکرر دست ها برای پیشگیری از عفونت های احتمالی بسیار حائز اهمیت است.

به علت افزایش حساسیت پوست به نور آفتاب در نتیجه مصرف داروهای پیوندی بهتر است در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرید و اگر مجبور به بودن در معرض آفتاب بودید، می توانید از کلاه نقاب دار استفاده نمایید و حتما ضد آفتاب بزنید.

اگر دریافت کننده کلیه خانم باشد حداقل یک سال بعد از عمل جراحی پیوند کلیه نباید باردار شود.